Fundacja „Pogranicze - sztuk, kultur, narodów”

Założyciele, w sposób niezwykle trafny wybrali miejsce, w którym powstał ośrodek fundacji. Suwalszczyzna, obecnie będąca obszarem na styku kultur: rosyjskiej, litewskiej, romskiej i polskiej, w przeszłości była domem także dla Żydów, Tatarów, Białorusinów oraz przedstawicieli innych mniejszości narodowych.Właśnie z tego powodu stała się ona symbolem tygla kulturowego, w którym mimo różnic istniała regionalna solidarność i wspólnota.

W bieżącym roku Fundacja Pogranicze obchodzi dwudziestodwulecie swojego istnienia. Z tej okazji przygotowała wiele ciekawych wydarzeń pod wspólnym szyldem „20+2”.

Fundacja Pogranicze jest znana ze swej działalności nie tylko w kraju, ale i za granicą. Na jej czele stoi charyzmatyczna postać - Krzysztof Czyżewski, inicjator wielu pomysłowych przedsięwzięć. 

Trudno w Polsce o lepszy przykład miasteczka wielokulturowego niż Sejny. Od połowy XVI wieku, jest to miejsce, w którym krzyżują się strefy wpływów Litwy i Polski. Obecnie w Sejnach ze względu na duży odsetek mniejszości litewskiej znajdują się szkoły z litewskim językiem nauczania. W mieście położonym nad rzeką Marychną znaleźć można aż trzy synagogi. Chociaż obecnie wpływ kultury żydowskiej nie jest już tak żywy, jak przed II wojną światową, jej duch na zawsze pozostał w miasteczku. Całą tę różnorodność można poczuć i zaobserwować, przyglądając się tradycji, obyczajom, strojom ludowym, słuchając tradycyjnych pieśni i języka, jakim posługują się rdzenni mieszkańcy oraz kosztując regionalnej kuchni.

Charakter tego miejsca sprzyja inicjatywom podejmowanym przez Pogranicze. Warto wymienić kilka z nich: redagowanie magazynu „Krasnogruda” - czasopisma łączącego różnorodność form i gatunków literackich krajów środkowoeuropejskich, powstanie „Forum Pogranicza” - umożliwiającego młodzieży odbycie praktyk międzynarodowych, otwarcie „Szkoły Pogranicza”, w której odbywają się warsztaty dla pedagogów i animatorów kultury na temat pogranicza. Ponadto realizowany jest projekt „Tratwa Muzykantów”, mający na celu przybliżenie nieistniejącej już, lecz wciąż wartej poznania kultury żydowskiej terenu Suwalszczyzny oraz organizowanie różnego rodzaju spotkań, wystaw, wykładów, warsztatów i prelekcji.

Nieformalną działalność organizacja rozpoczęła w latach osiemdziesiątych. Pierwszym przedsięwzięciem, jakie zrealizowała była organizacja, odbywającej się później co rok imprezy „Wioska spotkań. Międzynarodowe warsztaty kultury alternatywnej”. Kolejną ważną inicjatywą podjętą przez Fundację, której realizacja ugruntowała jej pozycję i wyznaczyła kierunek działań, była „Podróż na wschód” - wędrówka grupy zapaleńców do Sejn - miasta, które wkrótce po tym stało się ostoją sformalizowanej już działalności Pogranicza. Projekt ten został zrealizowany przy współpracy z teatrami „Arka” z Poznania i „Berg” z Czarnej Dąbrówki. „Podróż na wschód” to synonim wielkiej przygody, wielkiej wyprawy. Pierwsza edycja trwała od czerwca do września 1990 roku. Piętnaście osób przez trzy miesiące przemierzało wyznaczony szlak, wystawiając po drodze sztuki teatralne, organizując spotkania z mieszkańcami wsi znajdujących się na szlaku i przyjmując do swojego grona gości z Ukrainy, Rosji, Włoch, Francji, którzy dołączali w kolejnych etapach podróży.

Dziś, po dwudziestu dwóch latach Fundacja działa prężnie i ciągle się rozwija. Tradycją stało się przyznawanie tytułu „Człowieka Pogranicza”. Otrzymały go już tak znane osobistości, jak: Jerzy Ficowski, Thomas Venclova, Arvo Part, Bohdan Osadczuk czy Claudio Magris. Każda z tych niezwykłych postaci swoją postawą przyczyniła się do popularyzacji i w pewnym stopniu kreacji etosu pogranicza. Tytuł przyznawany jest co dwa lata i nie wiąże się z żadną nagrodą materialną, lecz jest przyczynkiem do przybliżenia sylwetki nagrodzonego.

Fundacja popularyzuje kulturę pogranicza także poprzez działalność wydawniczą. Wydawnictwo „Pogranicze” działa od 1993 roku, a jego celem jest promocja wielokulturowych regionów Europy Środkowo-Wschodniej. Główne obszary wydawnicze to literatura piękna, publicystyka, historia oraz antropologia.

Magazyn „Krasnogruda”, wydawany regularnie przez Pogranicze zawiera treści oparte na szeroko pojętej różnorodności tradycji, gatunków literackich, poglądów i tematów. Z racji tego, że Ośrodek Fundacji Pogranicze zajmuje budynek Białej Synagogi w Sejnach i tego, że rejon ten jest nieodłącznie i jednoznacznie kojarzony z kulturą żydowską, powstał projekt „Tratwa Muzykantów”, który poprzez liczne wydarzenia promuje kulturę jidysz.

W 2004 roku Fundacja Pogranicze otrzymała możliwość korzystania z Dworu w Krasnogrudzie wraz z przylegającym do niego parkiem. Powstało tam Międzynarodowe Centrum Dialogu, gdzie regularnie odbywają się wystawy, spektakle i spotkania wokół zagadnień pogranicza i tematyki wielokulturowości.

Lista działań i zasług Fundacji jest bardzo długa, lecz najważniejsze jest jednak to, że zapał członków zespołu nie stygnie, wręcz przeciwnie - nadal zarażają oni swoją pasją innych i dzielą się swoją wiedzą. Organizacja rośnie zatem w siłę i rozwija się. Nie brakuje jej zwolenników i pomysłowych entuzjastów, którzy tworzą nowe projekty, programy i przedsięwzięcia.
 

Więcej informacji o Fundacji Pogranicze znaleźć można na stronie internetowej: http://pogranicze.sejny.pl


Autorka - Marta Stefanowicz - absolwentka stosowanych nauk społecznych, białorutenistyki oraz Studium Europy Wschodniej na Uniwersytecie Warszawskim - odbywa staż dziennikarski w portalu wilnoteka.lt.