Lato z filmami o wybitnych wileńskich fotografach

Fot. Instytut Polski w Wilnie

Film „Mistrz scen rodzajowych” jest pierwszą filmową próbą ukazania życia i dorobku Stanisława Filiberta Fleury'ego, prekursora sztuki fotograficznej, jednego z najwybitniejszych wileńskich fotografów przełomu XIX i XX w. Jego najlepsze fotografie powstały nie w studiu, w którym portrety rodzinne zamawiał wówczas każdy szanujący się wilnianin, lecz podczas wędrówek po mieście i jego okolicach. Właśnie miasto, jego ulice i sceny codziennego miejskiego życia najbardziej interesowały artystę. Unikalne fotografie Fleury’ego przenoszą nas w czasie i pozwalają lepiej poznać ówczesne Wilno. 

Stanisław Filibert Fleury (1858–1915) urodził się w folwarku w Papajach pod Wilnem, jego pradziadek Filip de Fleury był fliegel-adiutantem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W latach 1869–1873 uczył się w gimnazjum rosyjskim w Wilnie, jednak z powodu trudnych warunków materialnych rodziny nie ukończył edukacji. W latach 1874–1878 uczęszczał do miejskiej szkoły rysunkowej i za namową dyrektora szkoły malarza Iwana Pietrowicza Trutniewa zgłaszał swoje prace malarskie i rzeźbiarskie na konkursy i wystawy w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu – otrzymał za nie wyróżnienia, a nawet srebrny medal. Skromne dochody finansowe rodziny uniemożliwiły mu rozpoczęcie edukacji na ASP w Petersburgu. Fleury znalazł zatrudnienie w bardzo znanym w Wilnie zakładzie fotograficznym u cenionego portrecisty Aleksandra Straussa. Tu przyuczył się zawodu fotografa. W 1885 r. zawiązał spółkę z Ryszardem Baczańskim i Faustynem Łopatyńskim i wspólnie otworzyli zakład pod nazwą Fleury i Baczański. W 1891 r. miał już własny zakład fotograficzny przy ulicy Wielkiej 47, który funkcjonował do 1915 r. Pracował przy utrwalaniu zabytków starożytnictwa i wykopalisk, dostarczał materiałów architektonicznych dla Kongresu Archeologicznego w Wilnie oraz Krakowskiej Akademii Umiejętności. Zmarł w 1915 r. w Wilnie. Ponad pół tysiąca zdjęć Fleury’ego znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku. Większość dorobku jest przechowywana w zbiorach muzealnych Wilna: w Muzeum Narodowym i Bibliotece Akademii Nauk (dawna Biblioteka Wróblewskich). Fleury pochowany jest na cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie. W filmie, który był realizowany zarówno w Polsce, jak i na Litwie, o swoim wybitnym pradziadku opowiada Aleksandra Fleury-Kręgielska. Równie ciekawe są spostrzeżenia litewskiego historyka fotografii, dyplomaty Dainiusa Junevičiusa.

Film dokumentalny Andrzeja Ciecierskiego „Fotgrafowie” opowiada o małżeństwie Bolesławy (Boleslova Talatt-Kelpšaitė, 1908–1982) i Edmunda (1905–1984) Zdanowskich, przedstawicielach słynnej wileńskiej szkoły fotografii, znanych uczniach Jana Bułhaka oraz kontynuatorach stworzonej przez niego estetyki fotografi. Od 1930 r. pracowali oni w jednym atelier fotograficznym, na początku należącym do Uniwersytetu Stefana Batorego, potem już we własnym zakładzie. Wspólnie podpisywali się pod swoimi zdjęciami. Zasłynęli, m.in. dokumentując powódź w Wilnie w 1931 r. W październiku 1939 r., kiedy Litwę zalały tłumy uchodźców – ludności cywilnej oraz internowanych żołnierzy polskich, a potem mieszkańcy Niemiec i Związku Radzieckiego, Zdanowscy na zamówienie Towarzystwa Pomocy Wileńszczyźnie podjęli się misji dokumentowania tego trudnego okresu. Ich fotografie są cennym źródłem wiedzy o socjalnych, społecznych i emocjonalno-psychologicznych aspektach życia uchodźców w Wilnie. Po repatriacji zamieszkali w Gdyni, gdzie założyli Liceum Fotograficzne. Zostali jego pierwszymi nauczycielami. Dokumentowali także życie Gdyni i Wybrzeża. Fotografie Zdanowskich przechowywane są obecnie w muzeach Polski i Litwy, a także w prywatnych kolekcjach. Cechują się one walorem nie tylko artystycznym, ale i etnograficznym. Zdanowscy byli doskonałymi reporterami otaczającej ich rzeczywistości.

Filmy w języku polskim z napisami litewskimi.

Uwaga, liczba miejsc na sali jest ograniczona (22 miejsca). Decyduje kolejność przyjścia na seans.

Organizatorzy: Instytut Polski w Wilnie, Litewska Biblioteka Narodowa im. Martynasa Mažvydasa, TVP3 Gdańsk.