Wileńskie korporacje akademickie, cz. 1

Historia obecnych korporacji akademickich sięga XIX wieku. Korporacje akademickie wywodzą się z kultury niemieckiej. Pierwsze korporacje powstawały na uniwersytetach niemieckich bądź w ośrodkach akademickich zdominowanych przez niemieckich studentów. Takimi ośrodkami w XIX i XX wieku były Dorpat i Ryga (obecnie: Estonia i Łotwa).

Po klęsce powstania listopadowego nasiliły się represje rosyjskiego zaborcy - zamknięto między innymi uniwersytety w Warszawie i Wilnie. Polska młodzież musiała znaleźć zatem inne miejsca do kontynuowania swojej edukacji. Z racji bliskości oraz znajdowania się w jednym państwie (Rosja) takimi miejscami stały się właśnie Ryga i Dorpat, w których dominowali Niemcy.

Polskie korporacje narodziły się przez zetknięcie idei związków studentenckich dążących do samodoskonalenia i wychowania dobrego obywatela patrioty z tradycją Towarzystwa Filomatów i Filaretów. Tak więc od samego początku korporacje polskie nabrały swojskości i narodowego charakteru. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę korporacje przenoszą się do rodzimych ośrodków akademickich, a popularyzując ideę ruchu korporacyjnego, doprowadzają do powstania wielu nowych stowarzyszeń.

Korporacja akademicka jest stowarzyszeniem zrzeszającym studentów oraz absolwentów uczelni wyższych. Każda korporacja ma swoje odrębne zwyczaje i rytuały, a także odrębną symbolikę: herb, barwy, dekiel (charakterystyczna czapka korporacyjna) i cyrkiel (monogram). Członkiem korporacji (korporantem) można zostać przez polecenie innego członka organizacji oraz przez przejście okresu sprawdzania kandydata. Korporantem bowiem nie może zostać osoba, która jest tego niegodna i nie przestrzega zasad moralnych oraz honorowych.


W korporacji akademickiej istnieją z reguły trzy stopnie hierarchii: fuks (niepełnoprawny członek), barwiarz i filsiter (absolwent uczelni wyższej). Członkostwo w korporacji jest dożywotnie, a filistrzy, mimo że przestali być studentami, wspierają swoją korporację w miarę sił i możliwości.

Ideą korporacji jest przedłużenie wychowania młodego człowieka podczas studiów, gdzie często jest odcięty od domu rodzinnego. Celem istnienia korporacji jest wychowanie dobrego obywatela z zachowaniem kultury osobistej, honoru, miłości i szacunku do ojczyzny.

Cała historia polskich korporacji pokazuje, że cele te udawało się osiągać, poczynając od najstarszej polskiej korporacji - Konwentu Polonia (założony 3 maja 1828 r. w Dorpacie), którego członkowie już na samym początku walczyli w powstaniu listopadowym oraz styczniowym, poprzez plejadę wybitnych ludzi zasłużonych dla Polski w każdej dziedzinie życia. Za przykłady niech posłużą takie nazwiska jak: Roman Dmowski, Józef Piłsudski, Władysław Anders, Stefan Banach, Jerzy Giedroyć, Jan Kasprowicz. Można zatem powiedzieć, że ruch korporacyjny był kuźnią elit narodowych.

Działalność korporacji polskich ucierpiała jak nigdy podczas działań II wojny światowej oraz okresie w komunizmu - zakazano wtedy działalności. Wiele korporacji przestało istnieć lub zawiesiło swoją działalność. Przez cały okres komunizmu nie przyjmowano nowych członków (fuksów).

Obecnie ruch korporacyjny w Polsce stale się reaktywuje i wzmacnia swoją działalność. W 2010 r. we Wrocławiu powstała nowa korporacja Magna Polonia Vratislaviensis. Wrocław dzisiaj jest jedym z największych ośrodków akademickich w Polsce, powstanie Magna Polonia pokazuje, że idea korporacji w Polsce jest wciąż żywa. Działalność korporacji pozostaje niestety prawie niezauważalna przy dzisiejszej ogromnej liczbie studentów.

Przedwojenne Wilno mogło poszczycić się drugim co do starszeństwa Uniwersytetem w Polsce (najstarszy - Uniwersytet Jagieloński) oraz bogatymi tradycjami akademickim jak Towarzystwo Filomatów i Filaretów. Po odzyskaniu niepodlegości prez Polskę do Wilna przeniosła się najstarsza polska korporacja akademicka Konwent Polonia, i powstało 11 innych.

Opisując wileńskie środowisko akademickie, należy zwrócić uwagę na wielonarodowy charakter miasta: oprócz 12. polskich korporacji istniało około 10. korporacji mniejszości narodowych (żydowskie, rosyjskie, białoruskie, ukraińskie). Prawdopodobnie fakt ten wpływał na słabą popularność myśli endeckiej (narodowej demokracji), która zaczynała dominować na innych uniwersytetach w Polsce, a przez to także wypływała na charaktery korporacji.
 
Na podstawie: Patryk Tomaszewski, ''Polskie korporacje akademickie w latach 1918-1939'', Poznań, Cycero 2011, konwentpolonia.pl