Wileńskie korporacje akademickie, cz. 3

Pierwsza kwatera Konwentu Polonia na wileńskiej ziemi znajdowała się przy ul. Mickiewicza 19 (obecnie Gedimino prospektas), lecz okres ''urzędowania'' tam był bardzo krótki, a wyposażenie niekompletne - spora część przedmiotów: pamiątki korporacyjne, archiwum, zbiory biblioteczne - pozostawała wciąż w Dorpacie. 

Kolejna przeprowadzka (jak pokazał czas - na nieco ponad rok) odbyła się w kwietniu 1920 roku do nowej kwatery przy ulicy Biskupiej 10 m. 2 (obecnie Universiteto gatvė). Wtedy do kwatery zaczęło wracać jej dawne wyposażenie (ocalałe z najazdu bolszewików), zamówiono parę sztandarów (jeden z nich w czasie okupacji - został tryumfalnie zabrany przez Litwiniów w charakterze zdobyczy wojennej). Dzisiaj możemy oglądać go w gablocie Muzeum Wojskowym im. Witolda Wielkiego w Kownie jako sztandar zdobyty na jednym z pułków piechoty polskiej.

Nowa kwatera pozwoliła częściowo ''odetchnąć'' i rozwinąć działalność korporacji po wielu przejściach. Siedziba przy ul. Biskupiej szybko przestała spełniać wymagania konwentu.

Kiedy Polonusi sprowadzili resztę swoich ''skarbów'' z Dorpatu, m.in bogate zbiory biblioteczne (ok. 5000 egzemplarzy - część z nich, opatrzonych konwentową pieczątką, można do dziś znaleźć w Bibliotece im. Wróblewskich w Wilnie), okazało się, że stara kwatera jest po prostu za ciasna.

Trzecia (ostatnia) kwatera konwentu w Wilnie (od jesieni 1921 r. do jesieni 1939 roku) znajdowała się w przy ul. Królewskiej 7-11 (obecnie Barboros Radvilaitės gatvė). Tak oto kwaterę opisywał filister Polonii (filsiter - członek korporacji, który zrezygnował z aktywnego udziału w życiu korporacji) Bohdan Wendorff: ''Sercem kwatery Konwentu była Sala Rycerska, groźna w swym półmroku, skromna, ale jakże stylowa i wymowna. Przypominała ona swą surowością i prostotą średniowieczne zamki rycerskie. Ciężkie dębowe ławy i zydle stały dokoła pod ścianami, zawieszonymi starą zbroją i długim szeregiem barwnych tarcz z kolorami wszystkich skartelowanych z Konwentem i polskich korporacji akademickich''. Na nowej reprezentatywnej kwaterze często gościły wybitne osobistości między innymi Edward Śmigły-Rydz.

Zaskoczeniem dla wielu może być dzisiaj fakt, iż Konwent Polonia zakupił w 1939 roku sporą działkę nieopodal rzeki Wilii pod budową nowej, jeszcze większej kwatery. Obecnie w tym miejscu mieści się Litewski Narodowy Teatr Opery i Baletu, a Konwent Polonia nigdy nie dostał odszkodowania ani rekompensaty za straconą ziemię.

W 1928 roku Konwent Polonia świętował stulecie istnienia. Podczas uroczystości stulecia, po mszy w kościele św. Jana (uniwersyteckim) cały Konwent i delegacje innych korporacji przemaszerowały na ul. Niemiecką (obecnie Vokiečių gatvė) do kościoła ewangelicko-augsburskiego na nabożeństwo odprawione wspólnie przez duchownych obu wyznań ewangelickich (luterańskiego i kalwińskiego). Obchody rocznicowe były szeroko opisywane przez wileńską prasę.

Po mszy w obrządku protestanckim mowę na stulecie Polonii wygłosił filister Juliusz Bursche (jedna z najwybitniejszych postaci protestantyzmu polskiego, wielki autorytet intelektualny i moralny, gorący obrońca polskości. Zginął w 1942 roku, zamordowany przez Niemców w obozie hitlerowskim Sachsenhausen - Oranienburg). 

Podczas uroczystości rocznicowych podpisano także umowy kartelowe (o braterstwie między korporacjami) z Welecją i Jagiellonią. Oprócz kartelu z Welecją i Jagiellonią podczas bytności konwentu w Wilnie podpisano ponadto umowy z Arkonią oraz estońską Fraternitas Estica.

Jednym z zabawnych, wartych przypomnienia, wydarzeń z dziejów Polonii w Wilnie jest sytuacja, w której członkowie Konwentu ''ustawili'' (dosłownie!) jednego z przedwojennych generałów wojska polskiego. Podczas przemarszu jedną z ulic Wilna samochód wiozący polskiego generała nachalnie trąbił w celu ustąpienia mu drogi (szofer nie próbował wcześniej użyć słowa "przepraszam"), pomysłowi fuksi Polonii ustawili więc samochód z generałem i adiutantem między drzewami, tak by nie mógł się ruszyć. Scysja na szczęście rozeszła się po kościach, kiedy adiutant obiecał wszystkim kolację za ''uwolnienie'' auta - i słowa dotrzymał. Stawiał generał.

Wybuch II wojny światowej położył kres działalności konwentu w Wilnie, ten krótki okres był zarazem pierwszym w jego dziejach czasem jawnej i legalnej działalności. W tym czasie konwent był organizatorem ruchu korporacyjnego w Wilnie.

Po wybuchu wojny w 1939 roku, uchwałą konwentu wszyscy fuksi otrzymali barwy, barwiarze prawa komilitońskie, a następnie wszyscy czynni członkowie konwentu prawa filisterskie, i zobowiązani zostali do czynnego włączenia się do walk z okupantami o niepodległość Polski.

Członkowie Konwentu Polonia na swoją dewizę przyjęli filareckie zawołanie "jedność większa od dwóch" oraz ''jeden za wszystkich, wszyscy za jednego''. Odzwierciedleniem tych dewiz są braterskie stosunki, jakie do panują wewnątrz korporacji.

Za dowód braterstwa korporantów może posłużyć utrzymywanie wzajemnych kontaktów po II wojnie światowej przez przedwojennych członków Polonii - rozsianych po całym świecie (Australia, Wielka Brytania, Kanada).

Zasadniczo odróżnia to Konwent Polonia od innych zrzeszeń lub organizacji, dając świadectwo - jak mówią sami Polonusi - rodzinnych stosunków wewnątrz korporacji.

Na podstawie: ''Polskie korporacje akademickie w latach 1918-1939'', Poznań, Cycero 2011, konwentpolonia.pl, arkonia.pl