Wystawa „Nikifor. Mistrz polskiej sztuki naiwnej“ w Kownie
Na wystawie zostanie pokazanych ponad 100 dzieł Nikifora z kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Wystawa przedstawi przekrojowo dorobek malarza i obejmie wszystkie podejmowane przez niego tematy: pejzaż, architekturę miejską i fantastyczną, dworce kolejowe, wnętrza świątyń i sklepów oraz postacie świętych.
Nikifor zwany też Nikiforem Krynickim; (właśc. Epifaniusz Drowniak) urodził się w 1895 roku w Krynicy-Zdrój, zmarł w 1968 tamże. Samouk, zaliczany do grona najwybitniejszych na świecie malarzy tzw. naiwnych, prymitywistów.
Był z pochodzenia – po matce – Łemkiem (jego ojciec był Polakiem, według legendy – uznanym malarzem, kryptonimowanym jako „T”). Także po matce, która wychowywała go samotnie, w wielkiej biedzie i poniewierce, najmując się do różnych prac gospodarskich, odziedziczył wadę słuchu i wymowy. Osierocony podczas I wojny światowej, nie umiejący porozumieć się z otoczeniem, traktowany był początkowo przez krynicką społeczność jako odmieniec - izolowany fizycznie i psychicznie, wyśmiewany. Nie wiadomo, skąd wzięło się jego imię, w każdym razie używał go od najmłodszych lat. Przez długi czas posługiwał się wyłącznie tym imieniem. W roku 1949, przy okazji pierwszej indywidualnej wystawy prac, która odbyła się w warszawskim salonie Stowarzyszenia Architektów Polskich, mianowano go okazjonalnie „Janem Nikiforem”. Dopiero w 1963 roku urzędowo nadano mu nazwisko „Krynicki”, co stanowiło przypieczętowanie administracyjnej normalizacji jego statusu.
Nie wiadomo również, kiedy zaczął rysować i malować. Od początku jednak przejawiał ogromną wolę dążenia do celu, jaki sobie wyznaczył – być malarzem, być „Matejką z Krynicy”. Czuł się zresztą krynickim patriotą lokalnym – dwukrotnie w ramach akcji „Wisła” wywożony w odległy koniec Polski, z uporem wracał do rodzinnego miasta.
Najwcześniejsze zachowane prace Nikifora pochodzą sprzed 1920 roku. Jest wśród nich wiele takich, które uwidaczniają trud doskonalenia umiejętności przyszłego artysty.
Dorobek Nikifora liczy kilkadziesiąt tysięcy prac. Najwybitniejsze – zdaniem znawców – pochodzą z lat 20.– 30. Wtedy określił zarówno swoje zainteresowania ikonograficzne, jak estetyczne. Znaczną ilość swoich dzieł rozdał bądź sprzedał za przysłowiowe grosze, w latach największej biedy. Jego talent odkrył ukraiński malarz, Roman Turyn. Był on również pierwszym zbieraczem akwarelowych kompozycji Nikifora (kolekcja, którą zgromadził, obejmowała blisko dwieście prac). Będąc w Paryżu, pokazał je przebywającym tam członkom Komitetu Paryskiego, z którymi łączyła go przyjaźń. Kapiści byli zachwyceni. Próbowali doprowadzić do indywidualnej wystawy prac Nikifora w Paryżu, ale zamiar ten nie powiódł się. Część „obrazków” włączono jednak do zbiorowej ekspozycji malarzy lwowskich i przedstawicieli École de Paris, przygotowanej przez lwowskie Ukraińskie Muzeum Narodowe w 1932 roku.
Historia sławy Nikifora obejmuje również dzieje wystaw: począwszy od pierwszej indywidualnej krajowej w roku 1949, poprzez szereg zagranicznych, od końca lat 50. (Paryż – galeria Diny Vierny), Amsterdam, Bruksela, Liege, 1959; krytycy porównywali malarza do Celnika-Rousseau), przez lata 60. (Haifa, 1960; Wiedeń, Baden-Baden, Frankfurt nad Menem, Hanower, 1961). Wymienić też trzeba pierwszą i ostatnią retrospektywę: pierwsza miała miejsce w 1967 roku w warszawskiej „Zachęcie”, ostatnia – w 2004 roku w warszawskim Muzeum Etnograficznym. Natomiast w roku 1995 w krynickiej willi „Romanówka” otwarto Muzeum Nikifora (jako oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu).
Udział w otwarciu wystawy w Kownie wezmą następujący goście z Polski: Robert Zydel, dyrektor Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Barbara Schabowska, dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza w Warszawie, Alicja Mironiuk Nikolska, kurator wystawy, Anna Grzechnik, konserwator zabytków PME oraz Małgorzata Głuchowska, realizatorka warsztatów edukacyjnych IAM.
Autor życiorysu Nikifora: Małgorzata Kitowska-Łysiak, Instytut Historii Sztuki KUL; źródło
fot. Edward Koprowski, PME
Wystawa „Nikifor. Mistrz polskiej sztuki naiwnej“ w Kownie
Kowieńska Galeria Obrazów Narodowego Muzeum Sztuki im. M. K. Čiurlionisa (ul. K. Donelaičio 16, Kowno)
13 kwietnia - 11 czerwca 2023 r.
