Wystawa o Tadeuszu Romerze w Kłajpedzie. Juozas Šikšnelis zasłużony dla Kultury Polskiej
Początek II wojny światowej. Do wybrzeży Japonii masowo napływają uciekający przed zagładą Żydzi. W ręku mają tylko pozwolenia na wjazd do holenderskiego Curacao wystawione przez Jana Zwartendijka oraz wizy tranzytowe wystawione przez Chiune Sugiharę. Nie mają pieniędzy, nie znają języka, kultury i obyczajów Japończyków, nie mają gdzie się zatrzymać i skąd uzyskać pomocy medycznej. Pomocną dłoń wyciągają do nich polski ambasador, urodzony w gubernii kowieńskiej, Tadeusz Romer i jego żona Zofia.
Tadeusz Ludwik Romer urodził się 6 grudnia 1894 r. w Antonoszu, znajdującym się w owym czasie w guberni kowieńskiej Cesarstwa Rosyjskiego (obecnie rejon rakiski). W 1937 r. został pierwszym ambasadorem RP w Japonii. Latem 1940 roku polscy Żydzi, którzy szukali ucieczki przed Holokaustem, otrzymywali od japońskiego konsula w Kownie Chiune Sugihary wizy tranzytowe umożliwiające im wjazd do Japonii. Wizy te były niezbędne do przedostania się na terytorium holenderskiego Curacao. Uchodźcy posiadali bowiem także zaświadczenie o bezwizowym pozwoleniu na wjazd na te terytoria, wystawione przez holenderskiego konsula honorowego w Kownie Jana Zwartendijka. Uchodźcy będący polskimi obywatelami zostali natychmiast otoczeni opieką konsularną polskiej ambasady. Zadaniem ambasadora Tadeusza Romera stała się pomoc w zapewnieniu wiz docelowych, gdyż osoby przybywające w kolejnych turach nie posiadały żadnych innych wiz niż te tranzytowe, wydane przez Chiune Sugiharę. Romer szacował, że do Japonii przybędzie około 500 osób, w zależności od decyzji władz sowieckich i japońskich, które mogły odmówić wpuszczenia tej grupy. Jednak już w połowie lutego liczba ta przekroczyła 700 osób, o czym polska placówka dyplomatyczna niezwłocznie informowała Londyn. Priorytetem dla polskiej dyplomacji stało się odpowiednie rozlokowanie znajdujących się na terenie Japonii uchodźców.
Dla zapewnienia uchodźcom opieki, szczególnie w przypadku braku dalszych wiz oraz środków niezbędnych do życia, ambasador Tadeusz Romer powołał „Polski Komitet Pomocy Ofiarom Wojny”, którego przewodniczącą została jego żona Zofia Romer. Komitet zebrał środki na działalność i doraźną pomoc uchodźcom wśród Polonii oraz obywateli polskich przebywających na Dalekim Wschodzie, uzyskał również wsparcie nowojorskiego Joint Distribution Committee. Komitet utworzył swoje biura w Kobe i Tokio, współpracował także z organizacjami żydowskimi w Kobe i Jokohamie. Jego przedstawiciel spotykał się w porcie w Tsurudze z przybywającymi polskimi obywatelami w celu ułatwienia formalności wizowych i skierowania ich do Kobe, gdzie gmina żydowska zapewniała im zakwaterowanie. Komitet udzielał również uchodźcom zapomóg pieniężnych. Aby oszczędzić przybyszom długiej podróży do Tokio, Ambasada RP zorganizowała w Osace tymczasowy punkt konsularny. Gdy w 1941 r. podjęto decyzję o likwidacji polskiej placówki w Japonii, Tadeusz Romer wraz z częścią personelu ambasady udał się pod koniec października do Szanghaju, gdzie kontynuował dyplomatyczne działania na rzecz uchodźców. To dzięki jego działalności i wstawiennictwu polscy obywatele byli w stanie uzyskiwać kolejne wizy do krajów docelowych, jak również korzystać z pomocy finansowej, przekazywanej często za pośrednictwem polskich poselstw, przy współpracy Rządu RP na uchodźstwie.
Tadeusz Romer wyjechał z Szanghaju latem 1942 r., zostawiając na Dalekim Wschodzie dobrze zorganizowaną społeczność polskich Żydów, której reprezentanci zostali włączeni w nowo powstałą organizację o nazwie Zarząd Główny Związku Polaków w Chinach. Po dotarciu do Lourenço Marques (obecnie Maputo, Mozambik) nadal wspierał polskich Żydów poprzez działania dyplomatyczne. W tym samym roku Tadeusz Romer objął funkcję ambasadora Polski w ZSRR, którą sprawował do wiosny 1943 r. W kwietniu 1943 r. został pełnomocnikiem rządu RP na Bliskim Wschodzie, aby w lipcu tego samego roku objąć stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych w rządzie Stanisława Mikołajczyka w Londynie. Po zakończeniu wojny wyemigrował do Kanady, gdzie pracował na Uniwersytecie McGill. Od 1963 r. aż do śmierci był prezesem Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie. Zmarł w Montrealu 23 marca 1978 r.
To już czwarta prezentacja wystawy na Litwie. Po raz pierwszy była pokazana w marcu 2019 r. w Domu Muzeum Sugihary w Kownie, następnie we wrześniu 2019 r. w siedzibie Litewskiej Wspólnoty Żydów w Wilnie, a w listopadzie 2019 r. w Bibliotece Publicznej w Rakiszkach. Wystawę w Kłajpedzie można będzie oglądać do 10 lutego br.
Podczas otwarcia wystawy w Kłajpedzie odbędzie się uroczystość wręczenia byłemu dyrektorowi Biblioteki Publicznej im. Ievy Simonaitytė Juozasowi Šikšnelisowi odznaczenia Zasłużony dla Kultury Polskiej. Przyznane w 2019 r. przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Piotra Glińskiego odznaczenie za popularyzowanie polskiej kultury na Litwie oraz wieloletnią współpracę polsko-litewską wręczy I radca Ambasady RP w Wilnie, kierownik Instytutu Polskiego Paweł Krupka.
Juozas Šikšnelis od 1973 r. jest związany z Biblioteką Publiczną w Kłajpedzie. W latach 1987-2008 pełnił funkcje zastępcy dyrektora biblioteki, a w latach 2008-2018 – dyrektora biblioteki. Obecnie pracuje w Dziale Krajoznawczym Biblioteki. J. Šikšnelis od 1994 r. jest członkiem Związku Pisarzy Litwy, przez kilka lat przewodził Kłajpedzkiemu Oddziałowi Związku Pisarzy Litwy. Jest autorem ponad 20 książek: powieści, kryminałów, zbiorów opowiadań i in. Trzy jego książki – zbiór opowiadań „Samotność” (2008), powieści „Krzyż z drzewa zielonego” (2011) i „Horyzont wydarzeń” (2016) – zostały przetłumaczone i wydane w Polsce. J. Šikšnelis jest jednym z głównych organizatorów wszystkich największych wydarzeń literackich w Kłajpedzie: „Wiosna Poetycka”, „Jesienna Proza”; przewodniczy pracom nad corocznym almanachem literacko-kulturalnym litewskiego pomorza „Baltija”. Inną pasją Juozasa Šikšnelisa jest rzeźba. Jest autorem ponad 50 wystaw. Jego prace znajdują się w kolekcjach w USA, Polsce, Niemczech, Szwecji, Rosji i in. J. Šikšnelis – to niezwykle aktywny bibliotekarz i społecznik. Jest pomysłodawcą i realizatorem kilkudziesięciu projektów bibliotecznych m.in. „Święto twórczości bibliotekarzy regionu kłajpedzkiego”, konferencja „Nowoczesna biblioteka współczesnemu człowiekowi”, seminarium tłumaczy „Literatura Pomorza po polsku”, „Czytania Ievos Simonaitytė”, „Warsztaty twórcze haiku”. Z inicjatywy J. Šikšnelisa w Bibliotece Publicznej w Kłajpedzie zorganizowano szereg projektów promujących Polskę, jej kulturę, historię i naukę: wystawę rysunku, medali i rzeźb Bronisława Krzysztofa „Trzy drogi” (2008); wystawę planszową „Katyń” (2008); wystawę fotografii Inez Baturo „Góry polskie zapraszają” (2009); wystawę fotografii Marka Ostrowskiego „Gea – znaczy Ziemia. Krajobrazy Polski widziane z lotu ptaka” (2009); wystawę fotograficzną Dominika Skurzaka „Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina” (2010); wystawę „Czesław Miłosz. Stulecie poety” (2011); wystawę fotograficzną „Cześć Polsko” (2013); wystawę fotografii Zbigniewa Polita „Pejzaż polski” (2015); wystawę polskiego plakatu teatralnego (2017); wystawę „Papież Wolności” (2017). Ponadto J. Šikšnelis jest pomysłodawcą, tłumaczem i autorem publikacji „Vėtyklė” – zbioru opowiadań pisarzy olsztyńskich wydanego w języku litewskim. Dzięki inicjatywie Juozasa Šikšnelisa Biblioteka Publiczna w Kłajpedzie podpisała umowy o współpracy z Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Olsztynie oraz Książnicą Podlaską im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku, jak również listy intencyjne dot. współpracy z Książnicą Pomorską w Szczecinie oraz Wojewódzką Biblioteką Publiczną im. Witolda Gombrowicza w Kielcach. Juozas Šikšnelis jest aktywnym propagatorem polskiej literatury w Kłajpedzie.
Organizatorzy wystawy: Instytut Polski w Wilnie, Biblioteka Publiczna im. Ievy Simonaitytė w Kłajpedzie.
Partnerzy: Fundacja Sugihary Dyplomaci za Życie, Ambasada RP w Wilnie, Ambasada Japonii w Wilnie, Biblioteka Polska w Londynie, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Instytut Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego. 
Wystawa o Tadeuszu Romerze w Kłajpedzie. Juozas Šikšnelis zasłużony dla Kultury Polskiej
Biblioteka Publiczna w Kłajpedzie (ul. Herkaus Manto 25)
Otwarcie wystawy 16 stycznia 2020 r.,godz. 17.00
Wystawa czynna do 10 lutego 2020 r.
