Wystawa „Władysław Starewicz – pionier światowej animacji”
Wystawa wileńska (2021) postawi nacisk na międzynarodowy zasięg oraz znaczenie twórczości Władysława Starewicza. Prezentowana będzie do 31 grudnia 2021 r. Wystawa w Kownie (czerwiec 2022 r.), mieście już będącym Europejską Stolicą Kultury, skupi się na okresie kowieńskim, moskiewskim, ale i francuskim oraz dokonaniach artysty w zakresie fotografii, malarstwa, rysunku satyrycznego i pierwszej animacji. Będzie prezentowana w galerii „Meno parkas”, gdzie również odbędą się pokazy filmów, zaprezentowane na monitorach i ścianach galerii.
Ideą projektu jest przybliżenie postaci Władysława Starewicza, autora pierwszych w historii kina lalkowych animacji, a także promocja jego dorobku na arenie międzynarodowej – w kooperacji polsko-litewskiej. Życiorys Starewicza oddaje wspólnotę doświadczeń łączących oba kraje, wskazując wspólne, skomplikowane, koleje ich losów.
Syn powstańca styczniowego, Aleksandra Starewicza i Antoniny Legęckiej urodził się w Moskwie (1882). Po śmierci matki został wysłany do dziadków w Kownie, gdzie spędził dzieciństwo i młodość. W 1912 r. przeniósł się z rodziną do Moskwy, w 1919 r. uciekł przed bolszewikami do Paryża i tam spędził resztę życia. Zmarł w Fontenay-sous-Bois (1965).
W encyklopediach określany jest jako rosyjski filmowiec o polskich korzeniach, tworzący we Francji. W literaturze przedmiotu stosowana jest różna pisownia jego imienia i nazwiska m.in. Ladislaw Starewicz czy Vladislavas Starevicius. Dla nas pozostanie Władysławem Starewiczem, ponieważ do końca życia podkreślał swoją polskość.
Dorobek twórczy Starewicza obejmuje 45 pozycji. Pierwsza animacja lalkowa „Walka jelonków” powstała w 1910 r., gdy podjął pracę w kowieńskim Muzeum Miejskim, które zleciło mu wykonywanie dokumentacji filmowej. Aby podołać wyzwaniu, Starewicz zakupił kamerę. Wówczas powstał film pt. „Piękna Lukanida”, który zapoczątkował jego karierę. Od tego czasu realizował rozpowszechniane na całym świecie, m.in. w USA i Chinach, filmy lalkowe. Uznawany za klasyka animacji, nazywany „europejskim Disneyem”, pozostaje jednak niewystarczająco rozpoznawalny w Polsce i na Litwie. Niezasłużenie, pionierów kinematografii światowej mamy niewielu, a jego filmy inspirowały największych twórców kina: Tima Burtona, braci Quay czy Wesa Andersona. Jest artystą uniwersalnym, dlatego tak ważna jest świadomość istnienia jego twórczości w narodowych zasobach, upowszechnianie jego dziedzictwa nie tylko w Polsce, lecz także poza jej granicami.
Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” realizuje w ramach projektu dwie ekspozycje poświęcone artyście, a powstałe w oparciu o kolekcje polskie i francuskie, zawierające: fotografie Starewicza dla polskich pism krajoznawczych z początku XX w., oryginalne projekty scenografii filmowej i kostiumów lalek, a jako dopełnienie – wybór bogato ilustrowanych recenzji i wywiadów z prasy z lat 20., 30., 50. XX w. I oczywiście filmy animowane Starewicza z okresu kowieńsko-moskiewskiego.
Jako lokalizację projektu wybrano dwa miasta, związane z biografią artysty: Wilno, gdzie artysta podjął studia malarskie i Kowno, gdzie spędził dzieciństwo i młodość oraz rozpoczął działalność artystyczną, najpierw jako malarz i rysownik satyryczny, fotograf, wreszcie – filmowiec.
Kurator: Krzysztof Stanisławski
Kurator ze strony litewskiej: Arvydas Žalpys
Koordynatorki: Paulina Kuhn, Izabella Stanisławska
Koordynatorzy programu filmowego: Radosław Osiński, Piotr Waśniewski
Produkcja: Wojciech Ruminski
Koordynatorzy po stronie litewskiej: Airida Rekštytė, Pavilas Romanauskas
Partnerzy: Litewski Związek Artystów Plastyków w Wilnie i Kownie, Muzeum Kinematografii w Łodzi. Współpraca: Instytut Polski w Wilnie.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach Programu „Kultura inspirująca”.
Wystawa „Władysław Starewicz – pionier światowej animacji”
Wileńska galeria „Arka”
Od 26 listopada 2021 r.
